۱. نقطه شروع مبارزه با فساد: تزکیه نفس، نه تعویض آدم‌ها

خیلی‌ها فکر می‌کنند برای مبارزه با فساد باید فقط «آدم‌ها را عوض کنیم»؛
قرآن می‌گوید اول باید «خود آدم، خودش را عوض کند». ریشه اصلاح، از این آیه شروع می‌شود:

«قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا * وَقَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا» (شمس، ۹–۱۰)

یعنی رستگار شد کسی که نفس خود را پاک کرد، و زیان کرد کسی که آن را آلوده ساخت.
بدون پاک‌سازی دل از حرص، خودخواهی، تعصب و تکبّر، هر پست و عنوانی فقط
صورت زیبا روی فساد پنهان است.

تزکیه یعنی:

• شفاف شدن نیّت: چرا این مسئولیت را می‌خواهم؟ برای خدا یا برای اعتبار و نفع شخصی؟
• پایبندی به حق حتی وقتی به ضرر خودم است.
• حساس بودن نسبت به ظلم؛ بی‌تفاوت نبودن به درد مردم.
• پذیرش نقد و خوشحالی از کسی که خطا را نشان می‌دهد، نه حذف او.

۲. از فرد پاک تا هسته سالم؛ درس موسی و هارون در سوره طه

داستان موسی و فرعون در سوره طه، الگویی کامل برای اصلاح یک نظام فاسد است.
خدا اول خودِ موسی را تربیت می‌کند، به او شرح صدر، آرامش و وضوح مأموریت می‌دهد:

«قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي * وَيَسِّرْ لِي أَمْرِي * وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسَانِي» (طه، ۲۵–۲۷)

یعنی:
سینه‌ام را گشاده کن، کارم را برایم آسان کن، و گره از زبانم بگشا.
یک مصلح برای مبارزه با فساد، اول باید:

• سعه صدر داشته باشد؛ زود نرنجد، زود به‌هم نریزد.
• مسیر را ساده کند؛ کار پیچیده را قابل‌فهم و قابل‌اجرا کند.
• قدرت بیان و گفت‌وگو داشته باشد؛ با منطق، آرام و روشن حرف بزند.

بعد از تزکیه و آماده شدن موسی، نوبت به ساختن تیم سالم می‌رسد:

«وَاجْعَلْ لِي وَزِيرًا مِنْ أَهْلِي * هَارُونَ أَخِي… أُشْدُدْ بِهِ أَزْرِي» (طه، ۲۹–۳۱)

موسی از خدا وزیر می‌خواهد؛ کسی از «اهل» خود، هم‌فکر و هم‌دل در مأموریت الهی.
اصلاح سیستم فاسد، کار یک نفر نیست؛ کار یک هسته پاک است.

وقتی ساحران توبه کردند، گفتند:

«آمَنَّا بِرَبِّ هَارُونَ وَمُوسَى» (طه، ۷۰)

یعنی همه‌ی آنها در یک رب واحد و یک مرجع تربیت و ربوبیت جمع شدند.
تا وقتی هر کسی ربّ پنهانی خودش را دارد (هوای نفس، حزب، قبیله، پول)،
سیستم اصلاح نمی‌شود؛ اما وقتی رب واحد شد، هدف، یکی می‌شود و
زمینه برای خشکاندن ریشه فساد فراهم می‌گردد.

۳. وحدت هدف: توحید در نیت، شرط قطع ریشه فساد

قرآن برای جامعه سالم، فقط ایمان زبانی نمی‌خواهد؛
می‌خواهد که مردم در هدف و نیت هم توحیدی باشند:

«وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَىٰ وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ» (مائده، ۲)

یعنی در نیکی و تقوا، هم‌کاری کنید؛ در گناه و تجاوز، هم‌دست نشوید.
یک سیستم زمانی واقعاً فاسد می‌شود که:

• آدم‌های خوب خسته و ساکت شوند،
• و آدم‌های فاسد به هم گره بخورند و شبکه بسازند.

مبارزه با فساد، یعنی:

• پاکان، با هم شبکه خیر و جبهه عدالت تشکیل دهند.
• بین مومنان، حسادت و تفرقه جای خود را به هم‌افزایی و حمایت بدهد.
• هرکس در حد خود، برای شفافیت و صداقت هزینه بدهد؛ نه اینکه فقط تماشا کند.

۴. سنت الهی: وقتی تزکیه و وحدت هدف باشد، نصرت خدا حتمی است

خدا وعده داده است که هرگاه گروهی، صادق و مشترک در راه او حرکت کنند،
نصرت الهی به آنها خواهد رسید:

«إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ» (محمد، ۷)

و در داستان موسی و هارون، همین وعده را به شکل خاص بیان می‌کند:

«قَالَ لَا تَخَافَا إِنَّنِي مَعَكُمَا أَسْمَعُ وَأَرَى» (طه، ۴۶)

یعنی اگر شما برای من و به سبک من حرکت کنید،
من همراه شما هستم؛ می‌شنوم، می‌بینم، حمایت می‌کنم.

در سیستم‌های فاسد، افراد پاک اگر تنها بمانند، معمولاً یا حذف می‌شوند یا می‌سوزند.
اما اگر:

• خود را تزکیه کنند،
• به هم متصل شوند،
• و برای خدا و عدالت متحد شوند،

آنگاه به جبهه‌ای تبدیل می‌شوند که سنت الهی، نصرت آن را تضمین کرده است.

۵. گام‌های عملی برای مبارزه با فساد در هر سازمان یا سیستم

برای اینکه این معارف از «مقاله» به «عمل» تبدیل شود، می‌توانیم در هر سیستم
(خانواده، شرکت، اداره، دانشگاه، دولت) چند گام ساده اما اساسی برداریم:

1. شروع از خود:
   هرکس لیست ریسک‌های قلبی خود را بنویسد؛
   جاهایی که ممکن است در برابر پول، رابطه، ترس، یا تعریف شدن، کوتاه بیاید.
2. پیمان اخلاقی مشترک:
   یک منشور کوتاه ضد فساد تدوین و امضا شود:
   شفافیت، امانت‌داری، عدم سوءاستفاده از موقعیت، و پذیرش نظارت.
3. هسته پاک و هم‌هدف:
   شناسایی و اتصال آدم‌هایی که دغدغه حق و عدالت دارند؛
   تشکیل هسته‌ای شبیه موسی و هارون در هر محیط.
4. شفاف‌سازی فرآیندها:
   هر جا امکان دارد، تصمیم‌ها و بودجه‌ها شفاف و مستند شود تا
   فساد در تاریکی رشد نکند.
5. دعا و توکل همراه با حرکت:
   همان‌طور که موسی از «ربّ» درخواست شرح صدر و یُسر کرد،
   ما هم تصمیم بگیریم برخی آیات را برنامه روزانه خود کنیم؛
   مثلاً:
   • خواندن روزانه بخشی از سوره طه،
   • دعا برای پاکی نیت و رزق حلال،
   • و نذرهای کوچک برای حمایت از مظلومان.

۶. دعوت پایانی: از سوره طه تا اصلاح دل‌ها و سیستم‌ها

سوره طه، فقط داستانی تاریخی نیست؛
نقشه راه مبارزه با فساد و ساختن جامعه توحیدی است.
اگر می‌خواهیم:

• خانواده‌مان پاک بماند،
• رزق‌مان با برکت باشد،
• و کار و سیستم‌مان آلوده فساد نشود،

باید راه موسی و هارون را در سه سطح ادامه دهیم:

• تزکیه فردی (پاک کردن دل از هوای نفس)،
• تشکیل هسته‌های سالم و هم‌هدف در هر محیط،
• توکل و اتصال دائمی به رب واحد که همان الله است.

بیایید با هم عهد کنیم که:

سوره طه را، دست‌کم هفته‌ای چند بار یا حتی روزانه، با تدبر بخوانیم؛
برای اینکه شرح صدر، یُسر در امور، رزق طیب، و نصرت الهی
در زندگی فردی و جمعی ما جاری شود.

آغاز مبارزه با فساد، از همین لحظه است؛
از همین «منِ کوچک» که تصمیم می‌گیرد زیر ربوبیت خدا، پاک و امانت‌دار باشد.